هرمنوتیک و تأویل آیات قرآن کریم

هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متن، از زمان سقراط و افلاطون و به قولی پیشتر از آنان، دست مایه ی دانشمندان و فرزانگان بوده است. در کُل، در آثار یونانی، کُتُب و رساله هایی از بزرگانی چون افلاطون و ارسطو در این زمینه موجود است. هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متون مقدّس دینی از زمان قدّیس آگوستین (سده ی پنجم میلادی) تا زمان شلایر ماخر (سده ی هجدهم میلادی) به واسطه ی عالمان دینی آیین مسیح در راستای فهم و تأویل مطالب عهدین به خدمت گرفته شد. ماخر در این باب کوشش های بسیاری به عمل آورد و بعد از وی نیز در این راستا قدم های استواری برداشته شد تا در زمان ویلهلم دیلتای، هرمنوتیسین ها، هرمنوتیک را برای فهم مقصود متکلّم به کار می گرفتند. لیکن با وقوع انقلاب کبیر فرانسه و آغاز دین زدایی، زبان شناسان و فیلسوفان بزرگی چون لوی استروس، میشل فوکو، امبرتواِکُو و در نهایت مارتین هایدگر و گادامر هرمنوتیک را در راستای فهم خود متن قرار دادند. طبق باور آنان، هرمنوتیک و روش تأویل به خواننده کمک می کند تا مقصود متن را بدون توجّه به متکلّم و نویسنده دریابد. در این جستار کوشش بر این است که مراحل گونه­گون تاریخی هرمنوتیک از دیر زمان تا اواخر سده ی بیستم نشان داده شود. همچنین، مسأله ی تحوّل دیدگاه های دانشمندان در باب اعتباری بودن زبان که در نشانه­شناسی مطرح بود و پدیده­شناسی زبان، که زبان را زیر مجموعه­ای از پدیدارشناسی قرار دادند، مورد بحث قرار خواهد گرفت. در پایان نیز به تأویل طولی و عرضی (فرامتنی و بینامتنی) پرداخته می­شود و تأویل ویژه ی قرآن مجید تبیین و نشان داده می­شود که تأویل آیات قرآنی با تأویلات هرمنوتیکی ماخری یا هایدگری سنخیّتی ندارد، بلکه از لونی دیگر است.